Episode 7: Ut og et!

Dette er saka: Formidlaren ved Garborgsenteret – eit framifrå museum som opnar om berre nokre veker – har vore på besøk hjå ein tidlegare kollega for å studera eit mystisk portrett av Arne Garborg. Dette var inngangen til ein diskusjon omkring den velkjende spådomen om at ein ny Garborg skal koma; dei konkluderte med at vedkomande må finnast og uskadeleggjerast. Mykje tyder på at det er Einar O. Risa eller Nils Henrik Smith dei ser etter. Mot slutten av førre episode nærlas dei andreutgåva av diktsamlinga I Helheim og fann ei profetisk setning som sa: «Ut og et! Ut og et!» Difor er dei no på veg til Kafé Garborgstova for å eta.

Min tidlegare kollega, John Fossmark, lektor og musikalsk hjerne i rockebandet Trette Menn, hadde leia an ned trappehuset.

Me forlet Slottsblokka, der han hadde leilegheit i øvste etasjen, og gjekk hurtig ned den bratte Tinghaugvegen. Me passerte Shell-stasjonen og rusla inn i Arne Garborgs veg, som nest etter riksvegen var den største og viktigaste ferdselsåra i byen. Dette var ein av berre tretten vegar i landet som var oppkalla etter den store diktaren, noko som manifesterte vår tids intellektuelle forfall.

«Det er rare tider me lever i,» sa eg.

«Nei, ikkje eg,» svarte Fossmark; «men kanskje du.»

Me måtte finna og uskadeleggjera den nye Garborg. Men fyrst måtte me identifisera han. Alt tyda på at han var ein av to: Einar O. Risa eller Nils Henrik Smith. Sjølv hadde eg Jan Zahl som eit mogleg tredje alternativ, men dette var blitt bryskt avvist av Fossmark. Han kunne ikkje sjå for seg den nye Garborg som ein dandy med tjukke krøller. Den opprinnelege Garborg hadde jo stritt hår, og det han hadde var heller tynt.

Då me kryssa den regnvåte vegen, drog eg hetta over hovudet. Me gjekk langs mølledammen Kongo, menga oss med stokkender og metall-piltane i Fritz Røed sin skulpturpark. Då me nærma oss torget, møtte me ein barnehage på tur. Dei kom på rad og rekkje, småjævlar i oljedressar og høgstøvlar. Dei skravla og song og lagde eit larmande leven.

«Pip, pip, det so seg lagar / alle Dagar / at Monsemann meg jagar / men kann meg aldri faa.»

Brått, men lydlaust, manøvrerte Fossmark sitt forvokste legeme over ein diger stein i vegkanten. Han stilte seg i skuggen, tok stilling, greip revolveren med begge hender og sikta på ei av dei små, søte jentene som gjekk fyrst. Ho hadde rosa lue og musefletter som stakk ut bak øyrene.

Då fingeren hans nådde avtrekkaren, kasta eg meg fram og slo handskytaren ut av nevane hans.

Me rulla rundt på bakken, landa hovudkulls i ein skitten bladhaug. Han reiste seg rasande opp att, med meg på hovudet; rista kroppen som ei blaut bikkje og lo ondt då eg deiste i bakken. Han sa eg hadde godt av å slå meg. Så bøygde han seg, plukka opp revolveren, såg seg frå side til side – men barnehageborna hadde forsvunne inn i Storgata.

«Sattan!» sa Fossmark iltert. «Eg hadde han på kornet, Gonzo.»

«Han? Det var ei lita jente, jo.»

Det var like før han hoppa på meg.

«Kva om Risa er ein meister i forkledning? Har du tenkt på dét?» Han peika mot rævdiltarane: «Skal me gå etter dei?»

«Me skal jo eta,» sa eg, og la til: «slik som Garborg sa.»

Ut og et! Ut og et!

Meir skulle det ikkje til før Fossmark gav seg. Eg hadde alltid vore temmeleg dyktig til å manipulera folk, men dette gjekk over all forventning. Heldigvis romla magen hans noko heilt forderveleg, han berre måtte ha mat. Det var fordi han så svolten at han handla overilt, sa han, det hadde han alltid gjort.

«Hugsar du den gongen eg stal ein traktor på Vinje?» spurde han. «Ein raud Massey-Ferguson med tungmetallfelgar, doble dekk og magnetisk mobiltelefonhaldar. Berre på faen køyrde eg heile natta utan lys. Eg fylte bensin utan å betala for meg, og stal kaffi både her og der. Eg heiv molotovcocktails på ein par-tri bilar som eg kunne sjå var registrerte i Trøndelag. Og då eg kom heim, på morgonkvisten ein gong, pløyde eg opp halve kunstgrasbanen på Kåsen før politiet skulle ta meg.» Han smilte ein augneblink. «Det sto i Jærbladet, Gonzo, kan du hugsa det?»

«Ja,» sa eg.

«Det var berre fordi eg var svolten, ser du.»

Etter glimtet av sjølvinnsikt blei han snill som eit påskelam. Han beklaga det inntrufne og gjekk sågar med på å putta revolveren i lomma. Han lova at han berre skulle ta han fram igjen viss det blei absolutt naudsynt eller me møtte nokre trønderar. På vegen over torget børsta me dei siste løvblada av kleda, og helste til Garborg-statuen. Fossmark helste fordi han var høfleg, eg fordi eg var instruert til det.

Då me kom til Tjemsland, byrja det å hagla, sjølv om det var sommar. Eg søkte instinktivt ly innanfor døra, og Fossmark kom etter. Medan eg sto der, i gangen, og let regn og og hagl renna av meg, la eg merke til at Fossmark var heilt tørr. Eg fekk ikkje dette til å henga på greip, så eg spurde kva det gjekk i.

«Lat meg seia det slik,» sa Fossmark, «eg treng ikkje nokon ny Garborg så lenge eg trivst med den gamle.»

Han såg åndfullt ut gjennom døra, og opp på himmelen.

_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Revolverformidlar
Nasjonalt Garborgsenter
Til oversynsside
Neste: Litteraturhooligans!