Dette er saka: Formidlaren ved Garborgsenteret – eit framifrå museum som opnar om berre eit par veker – er på veg til Kafé Garborgstova for å eta. Ein tidlegare kollega er overbevist om at den nye Garborg er Einar O. Risa eller Nils Henrik Smith. Kven av dei er det, tru? Følg med. Det kan jo vera at dei finn det ut.
Eg og John Fossmark, lektor ved Bryne vidaregåande skole og den musikalske hjernen i rockebandet Trette Menn, var på veg til Kafé Garborgstova for å eta lunsj. Det var noko me hadde bestemt oss for, då me fann ein profetisk setning i andreutgåva av Garborg si diktsamling «I Helheim». På side 95 hadde me lese «Ut og et! Ut og et!», noko som vanskeleg kunne misforståast. Men sidan det regna noko så ofseleg – særleg på meg, ikkje på Fossmark – hadde me søkt ly i ein butikk som heitte Tjemsland. Og Tjemsland hadde tippekiosk. Eg foreslo at me kunne spela litt; til vêret gav seg, berre?
«Vêret er ikkje noko problem,» sa Fossmark, «men ja, eg skulle gjerne ha sett nokre kroner på oddsen. Det er snart helg, ser du.»
Me opna oddsbrosjyren. Korleis såg det ut denne veka? Jau, det var låge odds på at Knausgård skulle få Nordisk Råds litteraturpris, men høge odds for at han skulle få Brageprisen. Dette kunne verka noko eigedomeleg, sidan Brageprisen berre gjaldt for Noreg og Nordisk Råds for heile Norden. Årsaka måtte vera at Knausgård allereie hadde fått Brageprisen, så seint som i 2009. Skulle eg setta nokre kroner på at han stakk av med Nordisk Råds litteraturpris då? Eller betalte det seg for dårleg? Skulle eg spela på Tor Jonsson heller? Eller hadde svensk lyrikk fått sjansane sine reduserte då Tranströmer fekk Nobelprisen av gamle vener? Og kva med amerikanaren Jonathan Frantzen? Han kunne jo ikkje få nordiske prisar, han, men eg kunne likevel setta ein hundrings på at han ville vera på bestseljarlistene i meir enn hundre land samstundes. Eller skulle eg setta ein femtilapp på at Solstad i den neste boka si ville venda seg til metamodernismen? Og kor mange setningar ville bryta med det opprinnelege rytmeoppsettet på Bob Dylan si neste plate? Ville Øyvind Rimbereid laga endå eit framtidsspråk? Kva var oddsen for at Jon Fosse sin neste roman skulle innehalda illustrasjonar? Kven skulle i så fall teikna dei? Og kor mange bøker ville trilogien til Einar O. Risa koma på til slutt?
Dette var vanskelege spørsmål. Eg bestemte meg for å seifa. Eg sette femten kroner på at Kulturrådet ville støtta Vidarforlaget sine planar om å utgje Garborg si gjendikting av «Ramakvædet». Og kjende eg Fossmark rett, så var han inne på noko av det same. Han var typen til å spela med hjartet; ja kanskje ville han setta nokre sedlar på at Penguin skulle gje ut same boka, det var jo eit gjævare forlag; eller på at universitetet i Oxford skulle setta Garborg-studium opp som eige masterfag innan 2015? Det ville i så fall gje 230 gonger innsatsen. Eller at den tyrkiske Wikipedia-sida om Garborg ville bli meir populær enn den om Ibsen? Det ville gje 80 gongar innsatsen om ein spelte på februar, men berre 78 gongar innsatsen om ein spelte på mars, ein månad som tradisjonelt hadde vore nokså svak for Ibsen.
«Kva trur du?» spurde eg. Men då eg snudde meg, såg eg at Fossmark hadde gått bort til vekeblada. Han hadde stilt seg ved sida ved sida av eit stakkars, lite barn, ein gut som bladde i Donald. Ei dame, som truleg var mora, kom springande mot dei. Ho såg ikkje blid ut.
Eg var borte hjå dei på ein blunk.
«Gonzo,» sa Fossmark med hovudet dinglande i takt med bilens rørsler, men utan å sleppa barnet med blikket. «Småen her liknar på Nils Henrik Smith, ser du.»
«Kom John, du skal få ein is,» sa eg.
Ut og et! Ut og et!
Eg visste jo at han var svolten, han var lett å overtala. Han fekk den minste og billegaste isen, ein slik pin-up-is, men det viste seg å vera nok. Fossmark smatta lukkeleg. Til meg sjølv kjøpte eg kuleis, med tri store kuler i kjekskremmarhus: ei kule med pistasj, ei med sjokolade og ei med banan. Eg valte sjokoladesaus og dobbel strøssel oppå der igjen, både sjokoladestrø og slikt som kjem i alle regnbogens fargar. Til slutt toppa eg det heile med piska vaniljekrem og to førehandsskrelte nordbolivianske blåbær dyppa i melis med antiklumpmiddel. Eg var nøye med å få kvittering, her skulle det skrivast reiserekning. Me som var tilsett ved Garborgsenteret hadde fått klare instruksjonar frå hovudkontoret. Det einaste kravet me hadde var at me måtte vera på veg ein stad, på jobb, og at me måtte fylla ut skjemaet på nynorsk.
No var me lukkelege, begge; ja både Fossmark og eg, men særleg eg. For når eg såg på den bittelitle isen hans, så visste eg at eg ville bli lengstlukkeleg og det gjorde meg endå gladare. Me smatta høgt der me gjekk: over Jernbanevegen, under jernbanen, forbi ein parkeringsplass, gjennom Høghuset – og inn på Atriumsplassen.
Me skulle til Kafé Garborgstova for å eta.
Ut og et! Ut og et!
Men Fossmark stogga brått. To svære karar vakta døra. Dei gjekk i svarte skinnvestar og slitte dongeribukser, tygde på kvar sin tannpirkar – og likna også elles på slike litteraturhooligans som i lengre tid hadde herja stort i Southwark og Stratford-upon-Avon.
Fossmark slukte i seg resten av isen og sleppte pinnen på bakken. Han slikte seg kring munnen med ei spiss og presis tunge, medan han la høgrehanda i jakkelomma. Eg gissa på at han tok eit fast grep om revolveren.
«Er dei trønderar?» kviskra eg.
«Mykje verre, Gonzo.» Han stilte seg breibeint.
Eg gøymde meg bak han.
«Dei to der,» sa Fossmark og stirte utan å blunka, «er slike som likar Torvald Tu.»
Eg høyrde et svakt klikk frå lomma hans idet han spente revolverens hane. Så sette han kroppen langsamt i rørsle.
_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Revolverformidlar
Garborgsenteret
Til oversynssida
Neste: Einar O. Risa!