Dette er saka: Den nye Garborg måtte uskadeleggjerast for at den gamle ikkje skulle bli overskugga. Det viste seg at journalist og forfattar Jan Zahl var den skuldige. I førre episode vart han fullt fortent skoten av norsklektor John Fossmark og ein vikar på Garborgsenteret. Dei er no på flukt frå politiet. Vert dei tekne? Følg med! Det er sabla spennande.
Politibetjentane Strand og Salte sprang nedover Garborgsenterets kontorkorridor. Dei var i sivil, men hadde tunge skor og steg så kraftfulle at det rista støvet av gamle bøker. Heldigvis fòr dei rett forbi oss, dei stogga fyrst ved den kvite døra i enden av gangen, den som leia til utstillingslokalet og Høghuset. Me kikka forsiktig ut i mørkret. Me hadde gøymt oss på kontoret til sjefen min; men dukka snøgt, då ho kom halsande etter for å låsa opp for dei.
Me høyrde at politiane sprang vekk, og sjefen min gjekk hurtig tilbake til Storsalen. Ho måtte vel roa publikum som hadde vore vitne til drapet på Jan Zahl.
Heldigvis hadde ho gløymt å låsa kontoret, og me var nok trygge der ei stund til. Men å koma seg vekk, det kunne bli vanskeleg.
«Kva gjer me no?» spurde eg. «Korleis kjem me oss ut av dette uføret?»
John Fossmark, nordist og skarp musikar i rockebandet Trette menn, hadde svaret.
«Me går til Garborg,» sa han roleg.
Han fann fram igjen tredjeutgåva av «I Helheim», diktsamlinga som med sitt profetiske «Den som liknar aller mest / er kje å rekna som Folke flest» hadde leia oss til forfattaren Jan Zahl. Han kom rett frå frisøren og likna Arne Garborg noko grueleg, med nystussa munnskjegg og snauklipt skalle. Fylgjeleg hadde me uskadeleggjort Zahl på moderne vis. Fossmark plaffa han rett ned framfor åtti menneske, samt ei dame i rullestol som sugte på ein kamferdrops. Så stakk me. Fossmark og eg rømde ut av Storsalen og inn i kontorkorridoren. Før politiet fekk summa seg, smatt me inn på kontoret til sjefen.
Eg såg meg rundt. Eg hadde aldri vore her før. Rett nok hadde eg skrivebordet mitt like på utsida, i korridoren; men sjefen hadde alltid sagt at eg måtte halda meg der ute, nyta ein god dags søvn og ikkje forstyrra henne i snorkinga. Og snorkelydane frå kontoret hadde alltid vore høge. Lyden var mest som ei during; eg hadde alltid funne snorkinga både tiltalande og søvndyssande, ja somme dagar seksuelt opphissande.
Siklinga til utstillingsleiaren tiltalte meg atskilleg mindre.
Eg kjente på Sjefen sin stol. Å gud, det var plysj! Eg elska plysj. Plysj var plysj, ferdig med det. Andre ting var andre ting. Å, gjett om sjefen koste seg i ein stol av smakfull beige plysj. Og med slitesterkt kenguruskinn på utsette stader. Han hadde sidelengs hovudstøtte òg, i tillegg til at ryggstøet kunne leggast heilt ned. Eg prøvde. Det var herleg! Då eg inntok horisontalen, høyrdest eit klikk; og brått kvilte dei slitne føtene mine på ein elektrisk fotskammel med ankelmassasje! Ein radio slo seg på og eg høyrde svak og roleg, men vakker, musikk. Mozart! Beethoven! Trette Menn! Det var mest så eg ikkje ville sova likevel; eg ville lytta, lytta til den vakre musikken.
Brått høyrde eg eit nytt klikk. Musikken slo seg av. Ut av høgtalarane kom snorkelydane eg kjende så godt. Eg vart rasande! Hadde ho lurt meg heile tida? Lèt sjefen min som om ho sov, og så sat ho berre der og arbeidde?
Høyrde eg riktig godt etter, kunne eg høyra ei svak, men skarp kvesing oppå snorkinga. Det var sjefen si stemme, ho var rett sinna. «Kenneth!» kveste ho, «Kenneth! Gje deg med den snorkinga. Kenneth!»
Eg var sjokkert. Var det snorkinga til mannen hennar som alltid hadde tiltalt meg så kolossalt, som eg tykte var så pirrande?
Dette var eg nøydd til å legga bak meg.
Eg såg på Fossmark, men han var oppteken med å studera «I Helheim».
Eg opna skuffene, og kva fann eg? Masse arbeid! Ho Inger arbeidde kvar dag, ho! Dokument underskrive denne veka avslørte at ho hadde vore i kontakt med Mediafarm om utstillinga, Arkidea om dekoren, IKEA om butikkinventar, Kondomeriet om … ja, det var privat. Heldigvis. Ho hadde kontakta fleire forlag om å utgje Hulda Garborg sine samla komediar; ja, ho hadde byrja på eit forord òg. Og ho hadde sendt ut brev med forespørslar om økonomisk støtte til alle bedriftene på Jæren, ho hadde sett kaffikoppen i oppvaskmaskinen, ho hadde vore i kontakt med kongehuset vedrørande deltaking under opningsseremonien.
Til dette siste brevet hadde ho fått eit svar. Eg las:
Hæ? Var eg mindre tiltalande enn utstillingsleiaren, ho som sikla? Nei, veit du kva! Og han som skulle vera konge for alle nordmenn. Dette viste berre ein ting: kongen hadde ikkje greie på mannfolk. Han hadde sikkert ikkje lese «Mannfolk» eingong. Som Garborg var eg sjølvsagt republikanar.
Eg såg på Fossmark, men han var framleis oppslukt av diktsamlinga «I Helheim». Sjølv kjende eg at situasjonen var under ein slags kontroll. Rett nok var politiet etter oss, og anklagde oss for mord – noko me utvilsamt var skuldige i, særleg Fossmark – men me hadde gjort det for ei god sak. At me knerta Jan Zahl, på aller mest kaldblodige vis, var noko ettertida ville takka oss for. Me hadde redda Garborgsenteret, me hadde berga læreplanen for den vidaregåande skulen, me hadde auka den økonomiske verdien til tredjeutgåva av «I Helheim».
Eg kjende meg trygg på at me snart vart feira som heltar.
Medan eg venta på dette, kikte eg meg rundt om i rommet. Det var mykje ein ikkje kunne sjå gjennom vindauget frå korridoren. To esker med påfuglkjolar, til dømes – sjefen min hadde alltid lika påfuglar – og fire utstoppa påfuglungar i sundagsklede.
Sjølvsagt sto det ei bokhylle her òg, stappfull av bøker. Og ikkje berre Arne og Hulda sine, slik ein kanskje skulle tru; nei, her sto klassikarar som Tarjei Vesaas» «Påfuglane», Jack Kerouacs «Påfugl-kjøret», Olaug Nilssens «Få meg på, fuglefaen!»
På veggen hang eit bilete av Hulda Garborg med bunad og påfuglhatt. Eit til av Hulda, i solnedgang. Eit av gråtande Tuften. Over desse hang eit stort måleri av Arne Garborg i nettoen. Eg såg nærare på det. Ein måtte faktisk gå heilt inntil for å sjå noko. Aha! Ein forfalskning. Biletet var signert Ivan Storm-Juliussen, ein etterkomar av mannen som fann Fossmark sitt bilete under andre verdskrigen.
Eg såg på Fossmark att, og denne gongen kikte han tilbake. Han kviskra hest:
«Sjå, Gonzo.»
Eg reiste meg frå den herlege stolen. Ja, eg hadde ikkje nokon som helst form for tresmak i baken då eg sette meg på huk ved sida av Fossmark. «I Helheim» låg framleis oppslått i fanget hans. Han viste meg den velkjende setninga på midten av side 95:
Den som liknar aller mest
er kje å rekna som Folke flest.
«Me las ikkje langt nok førre gongen,» sa han. «Sjå der.»
Han peika på den neste setninga. Eg las ho. Eg las ho to gonger. Eg las ho tri gonger. Eg gnei meg i augo. Det me hadde gått glipp av fyrste gongen, var:
Sel eller Kval
Rett eller gal
Den nye Garborg er ikkje Jan Zahl.
_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Vikar
Nasjonalt Garborgsenter
Til oversynssida
Neste: Fossmark er ein dass (og eg drit i han)!