Dette er saka: Ein viss John Fossmark og vikaren på Garborgsenteret – eit framifrå museum som opnar grueleg snart – har ved ein feil teke livet av forfattaren Jan Zahl. Dei vart villeia til å tru at han var den nye Garborg, og er difor uskuldige. Kva gjer dei no? Følg med.
I Garborgsenteret sin storsal låg liket til forfattar og journalist Jan Zahl. Han var blitt plaffa ned av John Fossmark, utdanna nordist og norsklektor ved Bryne vidaregåande skule. Me hadde trudd at Zahl var den nye Garborg, men no hadde me diktsamlinga «I Helheim» i fanget – tredjeutgåva frå 1922 – og såg tomt ut i rommet. På side 95 las me:
Sel eller Kval
rett eller gal
Den nye Garborg er ikkje Jan Zahl.
Eg, ein vikar på Garborgsenteret, og John Fossmark, ein kaldblodig mordar, hadde gøymt oss på kontoret til sjefen min, Inger Undheim, Garborg-ekspert og påfuglelskar. To politiar var på leiting etter oss, men ingen ville koma på å kikka inn her.
«Det var då jækligt til profetisk presisjon,» sa eg til Fossmark då spådomen hadde fått synka inn. «Tenk at Garborg for nitti år sidan visste at det ville koma ein forfattar med namn Jan Zahl.»
«Garborg var jo eit geni,» forklarte Fossmark, «dei profetiske evnene hans vart dokumentert allereie i niårsalderen. Då sa han – og dette fanst det fleire vitne på – at naboen sin katt ville døy. Og det stemte. Ein gong døydde katten.»
Eg høyrde nesten ikkje etter. Det Fossmark sa, var kjedeleg. Eg sat nemleg i sjefen sin gode stol. Den var i plysj og kenguruskinn, med vibrerande fotskammel og sidelengs hovudstøtte. Ut av høgtalarane strømma behagelege snorkelydar. Eg gjekk inn på administrasjonssidene til garborg.no og byrja å skriva på ein artikkel. Det var trass alt jobben min. I fylgje instruksjonane frå hovudkontoret måtte ein stå på og jobba, sjølv om ein var ettersøkt for overlagt drap. Unnataket var drap på overordna, særleg direktørar.
«Kva gjer du?» spurde Fossmark, framleis skuffa over at me hadde knerta feil ny Garborg.
«Eg skriv på episode 16,» sa eg.
«Han er ikkje så aller verst, den artikkelserien din; men eg tykkjer du er noko slepphendt med sanninga. Til dømes karikerer du for mykje. I ein av dei fyrste episodane skreiv du at eg alltid gjekk i Garborg-supportarutstyr, dette er ikkje rett. Eg hadde berre pynta meg for anledninga, eg visste jo at du kom på besøk og ville gjera stas på deg. Du var jo utsendt ifrå Garborgsenteret. Og den greia med kaffikoppane var noko urettvis, tykte eg. Eg hadde blanda konjakk i dei, noko du allereie hadde sagt nei takk til.»
Han sette lommelerka til truten. Eg orsaka meg med at eg måtte skriva så rasande fort.
«Oftast skriv eg på telefonen,» sa eg; «medan me er ute og går, på flukt ifrå politiet, og slikt.»
«Jau jau,» sa Fossmark, «men når eg skriv, då tek eg meg tid til å gjera det skikkeleg. Når eg til dømes skriv eit av mine mange lesarbrev til Jærbladet – og dei er ikkje akkurat dårlege, om eg får seia det sjølv – så tek eg arbeidet alvorleg. Eg kan gå kvilelaust rundt i leilegheita og grunna. Skal eg bruka pluskvamperfektum eller preteritum? Gje inntrykk av å vera tilbakeskodande eller i nået. Nærleik eller frampeik? Korte eller lange setningar? Subjektivitet eller olympisk perspektiv? Mange eller få adjektiv? Stort eller lite ordforråd? Ironi eller overberenheit? Slike vurderingar er ikkje lette, Gonzo, men dei må gjerast.»
Eg kunne ikkje nekta for at haldninga hans gjorde meg ørlite grann sur. Ikkje så mykje, men faen heller. Det der hadde det verkeleg ikkje vore naudsynt av Fossmark å seia! For ein sann jævel han var. I helvete! Eg var jo ein Eg var jo ein
Me likna på Arne Garborg, begge to!
Opp frå ei anna eske fiska me fram to store kvinneparykkar. «Hulda» sto det inni dei.
Kr 299,- Made in Frøyland.
Me tok på oss kvar sin. Dinest bytta me og hadde kvar vår. Me var herr og fru Garborg. Ja, både han og både meg. Me var diktaren og målmannen, dramatikaren og politikaren, danserinna og norskdomsforkjemparen.
Etter ei stund tok me parykkane av oss, men bartane beheldt me på. Med dei kunne me snika oss ut, ingen ville kjenna oss att.
Ute på Atriumsplassen heldt me på å le oss i hjel. Politibetjentane Salte og Strand hadde stogga oss i trappa, men berre for å spørja om me hadde sett Johnsen og Fossmark. Ein augneblink hadde dei vorte noko skeptiske, iallfall Strand; men Salte sa at viss me ikkje hadde hatt bartar, så skulle han ha arrestert oss.
Me kniste.
«Ja ja,» sa eg, «eg får gå heim og sova. Eg fekk lite søvn på jobben i dag.»
«Eg òg,» sa Fossmark.
«Men du har jo hatt fri heile dagen,» protesterte eg. «Ein treng ikkje å sova då, John. Kvifor var du ikkje på jobb, forresten, du som er lærar?»
«Du veit jo det, Gonzo,» svarte han, «at eg er fritenkjar. Så i dag tenkte eg at eg skulle ha fri. God natt.»
«God natt,» sa eg, men då var han allereie forsvunnen.
_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Med bart
Nasjonalt Garborgsenter
Til oversynssida
Neste: Klasserom 22!