Dette er saka: Formidlaren på Garborgsenteret – eit framifrå museum som opnar i desse dagar – har i lag med norsklektoren John Fossmark kjørt til Knudaheio for å få svar på sine spørsmål. Mykje tyder på at dette vert skrekkeleg spennande. Mørkret har falt på, regnet piskar på rutene, dei er langt frå folk og det ligg ein gravhaug i hagen. Dei er ettersøkt for drap og no har politiet fanga dei. Følg med!
Eg og John Fossmark, hovudmannen bak drapet på den tidlegare krølltoppen Jan Zahl, var blitt innhenta av politiet. Betjentane Leif Rune Salte og Jan Terje Strand hadde omringa oss inne i Knudaheio, diktarstova til Arne Garborg. Hunden deira, ein schæfer, hadde nettopp urinert på leggen min.
Det lukta honnikorn.
Me hadde teke med oss eit portrett av Arne Garborg. Det var blitt skutt på tri gonger, diktarens panne hadde tri hol gjennom seg. Me hadde teke det med oss fordi det skulle vera tri identiske hol på loftet, og historia sa at dersom ein hengte biletet oppå dei, på den opprinnelege plassen, så skulle Garborg sitt blikk flakka. Følgde me blikket, så ville me finna den nye Garborg.
Om Du er vaksen eller ung
eller kanskje berre Barnet
Følg Blikket mitt, Venen
helsing Arne.
«No,» sa Strand, «er det ute med dykk. Men er de oppvakte, finst det framleis eit høve.»
«Hee, he he!» lo Salte.
«For de veit vel at det berre finst eitt verkeleg filosofisk problem?»
«Hee, he he!»
Politibetjent Strand var kjend for å lika dei franske eksistensialistane. Heilt sidan ungdommen hadde han forsømt Garborg-lesinga i lange periodar til fordel for Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir og Albert Camus. Strand sat ofte på puben Thime station med ei halvflaske burgund og resiterte. No sa han:
«Å avgjera om livet er verd eller ikkje verd å leva, det er å svara på filosofiens fundamentale spørjemål.»
Salte knegga.
«Albert Camus. Frå Myten om Sisyfos. Hee, he he!»
Også Salte var glad i fransk litteratur, men han hella meir mot symbolistane. Rimbaud, Verlaine, Baudelaire. Intellektuelle flanørar likte dei iallfall, begge politibetjentane.
Me var i ei skikkeleg knipe. Det var så plagsomt å vera fanga av politiet at eg nesten skulle ønskja at me ikkje hadde teke livet av journalisten og forfattaren Jan Zahl på brutalt vis. Vel var drapet i seg sjølv ei god handling, iallfall om me la konsekvensetikk til grunn – me vart jo kvitt han og kunne ikkje vita at han var uskuldig; men det var no ei gong dette drapet som hadde ført oss til denne vanskelege og kjipe situasjonen.
Hadde ikkje Zahl klipt seg, ville me ha vore frie menn no.
«Det er frisøren sin feil,» sa eg.
«Veit det,» sa Fossmark.
Salte hadde sett seg i Garborg sin eigen jærstol framfor oss, ein stol som opprinneleg var ei personleg gåve frå Kitty Kielland – og han merka at eg fikla med mobiltelefonen. Han spurde kva eg dreiv med.
«Eg trur eg veit det,» svarte Strand bak oss. «Formidlaren skal sikkert formidla kontakt med politiet!»
«Ja, han er jo formidlar!» skratta Salte.
«Revolverformidlar,» presiserte Strand.
«Ja, dét har eg lese på garborg.no,» sa Salte. «Hee, he he.»
Dei lo rått og lenge. I mellomtida rakk eg å senda ein tekstmelding til dommar Heien. Me brukte å kalla han for «haien» – sidan han var eit rovdyr etter slike som ikkje klarte å oppføra seg. Som lokal fotballdommar hadde han gjeve gult kort til begge politiane. Kom han seg hit opp, kunne han kanskje gje dei raudt, og forvirra dei slik at me ville sleppa unna.
Like etter banka det på døra. Strand og Salte vart tause.
Det banka igjen.
Kunne verkeleg dommar Heien vera så rask? Nei, var det noko Heien ikkje var, så var det rask. Det hadde eg sett, gong etter gong, på fotballkamp etter fotballkamp, ja på handballkampar òg. «Haien» var treig. Han kom for seint inn i situasjonane, men kompenserte for det med å dela ut mange kort.
«Kven kan det vera?» sa Strand.
«Garborg sjølv?» sa Salte; og så lo dei høgare enn nokon gong.
Då tystnaden atter la seg, banka det på for tredje gongen.
Me såg korleis døra langsamt opna seg. Ho knirka noko grueleg. Vinden ulte. Greiner slo mot husveggane.
«Kva i…!»
Diktarstoveguiden Sigbjørn Reime vart skikkeleg overraska då han såg meg. Han var kulturformidlar i Time kommune – med ansvar for diktarheimane Knudaheio og Garborgheimen, og det kjekkaste han visste var å syna pensjonistar og turistar Knudaheio.
«Er det deg, Gonzo?» sa han. «Hyggeleg å sjå folk frå Garborgsenteret her. Har du Inger med deg?»
«Nei nei,» sa eg, «det er berre meg her.»
Han flytta blikket frå «berre meg» til den storvaksne John Fossmark; vidare til den sleipe politibetjenten Leif Rune Salte; til den kranglevorne politibetjenten Jan Terje Strand. Endeleg stirte han på den hissige, illeluktande schæferen som nettopp hadde gjort frå seg på beinet mitt.
Det lukta framleis honnikorn.
Gråe luggar kikka nysgjerrig over Reime si skulder hans og inn i den vidkjende diktarstova. Han hadde med seg eit heilt fylgje. Turistane vart ståande på trammen og venta.
«Deg kjenner eg òg att,» sa Reime og peika på Fossmark. «Du er han som skriv lesarbrev til Jærbladet. Du skriv godt òg, du. Særleg har eg sans for måten du kombinerer garpegenitiv med substantiv som endar på vislelydar. Det der er ganske nyskapande, trur eg.»
Fossmark takka høfleg.
«Ein skulle tru du var den nye Garborg,» sa diktarstoveguiden.
Før eg rakk å jekka Fossmark ned, gjekk me overende, alle mann. Gangen i diktarstova vart plutseleg full av folk, liggjande, fallande, sprikande og skrikande. Dei bakarste i fylgjet hadde ikkje skjøna kvifor dei måtte stå ute i regnet, no ville dei inn i varmen. Trykket vart for stort, og til slutt hadde menneskeveggen bak guiden broste. Det var som ei flaumbølgje av gamle menneske. Me vart skylt rett i veggen. Det harka rundt oss i hese lårhalsar.
Fossmark tok eit fast grep om biletet og lyfta meg opp på skuldrene. Han skauv folkehaugen til sides og gjekk oss opp trappa til loftet. Han drog lemmen over trappa og sette på bommen på plass. Me var trygge. Enn så lenge hadde me unnsloppe politiet. Men det var noko med augene hans.
«Ikkje tenk på det, John,» sa eg. «Det var berre noko Reimen sa. Du forstår vel det?»
Han gjekk lenger inn på loftet.
«Du er ikkje den nye Garborg, John!» sa eg.
Han svarte ikkje, men peika på nokre kulehol i veggen.
_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Formidlar
Nasjonalt Garborgsenter
Til oversynsside
Neste: Blikket flakkar! Å herregud, følg med!