Episode 24: Hovudkontoret

Dette er saka: Formidlaren på Garborgsenteret – eit framifrå museum som opnar 5. september – er i lag med ein nyskapande lesarbrevforfattar på sporet av den nye Garborg. Ved Knudaheio har dei funne fram til ein steinskulptur av hovudet til  Arne Garborg, og inni det ser det ut til at sjølvaste hovudkontoret held til. Kva skjer? Følg med!

Eg og John Fossmark – norsklektor, rockestjerne og nyss kalla «den nye Garborg» på grunn av sine gode lesarinnlegg – hadde hengt eit bilete på sin originale plass på Knudahei-loftet. Det var eit mystisk portrett av Arne Garborg, og då diktaren fekk henga på sin rette plass, flakka blikket hans. Me gjorde som han sjølv hadde befalt i fjerdeutgåva av diktsamlinga «I Helheim».

Om Du er vaksen eller ung
eller kanskje berre Barnet
Følg Blikket mitt, Ven
helsing Arne.

Me hadde følgt det flakkande blikket og hoppa ut vindauget, og slik unnvike dei to politibetjentane i fyrste etasje, som hadde ettersøkt oss for drapet på Jan Zahl, og sprunge gjennom uvêret til ein kampestein, den biletet hadde sett på. Steinen var ein toogeinhalvmeter høg skulptur av diktarens hovud. Innefrå hovudet kunne me høyra stemmar; så me gjekk rundt det og fann ei tung, grøn metalldør i bakhovudet. Me banka på, venta litt, og banka på igjen.

To små damer stakk hovuda sine ut.

«Kven er dei, Målfrid?» sa ho eine.

«Veit ikkje, Målfrid,» sa ho andre. «Men dei ser skrekkeleg rare ut.»

Eg gjenkjente dei lett. Eg visste det allereie innan dei opna døra: dette var Målfrid Snørteland og Målfrid Grimstvedt, direktørar i Jærmuseet, driftarar av Garborgsenteret. Dei utgjorde det frykta og allvitande hovudkontoret. Det var frå Grimstvedt og Snørteland at me fekk instruksjonar og ordrar. «Snakk nynorsk!» kunne Snørteland seia på telefonen. Like etter ringte Grimstvedt og sa det motsette. «Ikkje snakk bokmål!» Då tykte me dei kunne samarbeida betre.

«Så våte dei er,» sa Grimstvedt. «Skal me be dei inn, Målfrid?»

«Det gjer me,» sa Snørteland. «Eller kva seier du, Målfrid?»

«Kanskje dei vil ha kaffi?» sa Grimstvedt. «Kva trur du, Målfrid?»

«Det kjem vel an på om dei likar kaffi, det. Kva trur du om det, Målfrid?»

«Me kan jo spørja,» sa Grimstvedt. «Heisann, de to der ute i regnet som ser skrekkeleg rare ut, vil de koma inn til meg og Målfrid og få ein god kopp varm kaffi utan fløte?»

«Gjerne,» sa Fossmark, «men då vil eg ikkje ha sukker heller. Dette nemnde eg i masteravhandlinga mi, nemleg. Både-og, seier eg. Ikkje enten-eller, slik Kierkegaard sa.»

Dei kniste.

«Han sa Kirkegård,» sa Grimstvedt.

«Sjølv om det er bokmål,» sa Snørteland.

«Det heiter kyrkjegard,» forklarte dei.

Fossmark reiv til seg to koppar med kaffi, medan eg måtte nøya meg med éin. Det var så trongt der inne i steinhovudet at me måtte stå oppetter veggen og drikka. Grimstvedt og Snørteland sat på kvar sin pinnestol med laptop og mobiltelefon. Då begynte det å siva inn i meg kor fantastisk denne situasjonen var. Eg var her, i lag med dei! Hovudkontoret var så hemmeleg at det nærast var å rekna som fantasi. Mange hadde freista å finna det: Erling Kagge, Monica Kristensen, hakkarar, sonen til ein kamerat av nevøen til Thor Heyerdahl, privatetterforskar Ola Thune – og så låg kontoret her, på sin logiske plass. I hovudet.

«Berre sidan 2001,» sa Snørteland.

«Det var då skulpturen vart laga,» sa Grimstvedt.

«Før dét då?» spurde eg. «Kor var hovudkontoret då, då?»

Dei såg på kvarandre.

«Skal me seia det, Målfrid?» spurde Snørteland.

«Nei,» sa Grimstvedt.

Jærmuseet hadde det overordna ansvaret for Garborgsenteret – så vel som Vitengarden på Nærbø, Vitenfabrikken i Sandnes og ein del andre mindre museum, mest gamle gardsbruk. Grimstvedt og Snørteland var dei legendariske leiarane, dei som hadde starta det heile, heva prosjektet til uana høgder og blitt ein betydeleg maktfaktor i sørvestlandsk kulturpolitikk. Ingen hadde sett dei på mange år, men stadig vekk fekk media snusen i ting som tyda på at dei framleis eksisterte. Ikkje minst hadde Jærbladet i lange periodar avlytta telefonane til tilsette i Jærmuseet, ja Garborgsenteret sine òg, for så å trykka førstesideoppslag som «Livsteikn frå hovudkontoret» eller «Nye instruksjonar frå hovudkontoret til Garborgsenteret sin utstillingsleiar». Ja, mange av Jærens born hadde aldri sett dei; nokre trudde eksistensen deira berre var oppspinn – slik som Julenissen og cupfinalen 1987.

«Kva gjer de, eigentleg?» spurde eg.

«For det meste gjev me ordrar,» sa Snørteland. «Men det hender me kjem med nokre pålegg òg.»

«Eller instruksjonar,» sa Grimstvedt, «som me så pålegg dei tilsette å fylgja.»

«Mest nynorsk,» sa Snørteland, «me likar å kalla oss det nynorske hovudkontoret».

«Kven er de då?» spurde Grimstvedt.

Me presenterte oss; og det viste seg at dei hadde høyrt om Fossmark, norsklektor, rockestjerne, ein Garborgs galning og ivrig forfattar av lesarbrev til Jærbladet. Men dei kjende ikkje meg, sjølv om eg var ein av deira eigne tilsette, på sjølvaste Garborgsenteret. Eg hadde motteke personlege instruksjonar fleire gonger. Til dømes var eg blitt pålagt å ta telefonen viss han ringte.

«Det seier me til alle,» lo Grimstvedt.

Eg var pålagt å helsa på Garborg-statuen på torget.

«Du gjekk på den, du, ja,» sa Grimstvedt.

«Det hadde eg kje trudd,» sa Snørteland.

«Ingen andre har latt seg lura så lett,» sa Grimstvedt.

Eg hadde òg fått beskjed om å avgrensa banninga mi. Viss det var slik at eg absolutt måtte banna, til dømes viss eg slo meg på knokane når eg banka opp utstillingsleiaren, så måtte eg iallfall hugsa å gjera det på klinkande klårt nynorsk.

Grimstvedt klikka seg inn på garborg.no.

«Sjå,» sa ho. «hall. Eg såg eit samleband for produksjon av museumsgjenstandar. Heilt nye traktorar vart dengt så dei såg gamle ut, nytt strikketøy vart dynka i kaffi, kappgjengarar skunda seg rundt og rundt for å slita hol i gode skor. Eg såg menneske eg så vidt hadde møtt. I det eine hjørnet sat nokre av avdelingsleiarane og gestikulerte ivrig. Inn frå venstre kom eit heilt tog med menneske, klare til å banka og slita i nye ting slik at dei skulle sjå gamle ut.

Ut frå ei dør kom ei dame i strikkegenser med påfuglmønster. Det var Inger Undheim, sjefen min på Garborgsenteret. Ho let som ho ikkje såg meg, og snakka livleg med dei andre sjefane.

Snørteland drog i spaken og heisen tok oss opp til innsida av Garborghovudet att.

«Kvifor sit de to her oppe i dette litle rommet?» spurde eg. «Når det er så god plass der nede, meiner eg?»

«Me er hovudpersonar veit du,» sa Snørteland.

«Direktørar», presiserte Grimstvedt. «Trur du dei vil gå no, Målfrid?»

«Ja, Målfrid.»

Snørteland dytta spaken framover.

«Ut med dykk, raringar! No, Målfrid, finn fram kaffi og fløte, Målfrid. Eg vil gjerne ha både-og.»

Me snubla ut i styrtregnet, og møtte veggen i to uniformerte brystkassar. Dei tilhøyrde politibetjentane Jan Terje Strand og Leif Rune Salte.

«Det var det eg sa, Leif Rune,» sa Strand. «Eg hadde jo sett dei her borte.»

«Hee, he he!» knegga Salte.

_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Berre ein vikar
Nasjonalt Garborgsenter

Til oversynssida
Neste: All denne fagre utsyn. Nemleg!