Dette er saka: Formidlaren ved Garborgsenteret – eit framifrå museum som opnar om berre nokre veker – er på vitjing hjå ein tidlegare kollega for å sjå på eit bilete. Det kan ha samanheng med den eldgamle spådomen om at ein ny Garborg skal koma. Det er ulideleg spennande. Følg med!
Framfor meg sto han, Jon Fossmark, norsklektor ved Bryne vidaregåande skule, musikalsk hjerne i rockebandet Trette Menn – og innehavar av eit portrett, som, om ein var i stand til å tolka det rett, kunne føra til oppklåringa av ein gammal spådom.
Den dagen Garborg veks inn i himmelen, skal ein ny diktar koma.
Fossmark hadde langt hår og god skjeggvekst. Han var den største mannen eg visste om. I følgje seg sjølv sto han på Olympiatoppens antidopingliste allereie som 13-åring. Hadde han levd for to tusen år sidan, ville han ha vore ein gladiator, ein slik som vann kamp etter kamp før han til sist utfordra keisaren. Jon Fossmark var nådelaus nok til dét. Han var kjend for å stela matpakkene frå elevane sine om han hadde gløymt sin eigen. Skiver med leverpostei slikka han i seg som levande rov.
Men han var kunnig og litteraturfrelst òg, ein sjølvutnemnt forvaltar av Arne Garborg sitt namn og rykte. Han hadde skrive masteravhandling om diktaren, mykje lesen i byens undergrunnsmiljø, svoltne som dei var på nye innsikter i gamle tekstar. Når han no sette auga i meg, var likskapen med den russiske mystikaren Grigorij Rasputin påtakeleg. Håret og blikket var nærast identisk med mannen som hadde skuld i den russiske tsarens fall. Dette var nok éin av grunnane til at Fossmark hadde hundre prosent disiplin i klassane sine. Det var òg ein av grunnane til at han ikkje fekk lov til å undervisa i religion.
Året før hadde me vore kollegaer på Bryne vidaregåande skole. Så fekk eg jobben som formidlar på Garborgsenteret, men ingenting tyda på at det var eit val som hadde vunne hans respekt. No møtte me kvarandre berre på byen iblant, ein gong eller to hadde han motviljug invitert meg til ein siste konjakk i stova si. Den einaste konjakken han likte, var det Braastad-produserte merket «Fritenkjar». «Berre Fritenkjar sømer seg ein fritenkjar,» som Fossmark pla seia.
«No,» brumma han ifrå døropninga, «det var faen meg på tide, Gonzo. Du er ikkje blitt kjappare i føtene sidan sist, din blaute jævel. Har det regna på deg? Ha! Ei glede å sjå deg, ser du.»
Han tok eit steg til sides, slik at eg kunne smyga min vesle kropp mellom dørkarmen og hans enorme ramme av kjøt og blod. Medan eg tok av meg skorne, skubba han seg forbi og stilte seg inst i gangen. Nokre mannslege støvlar låg hulter til bulter på golvet, ein stumtenar tok audmjukt vare på den verdifulle jakka i kasjmir-ull han hadde kjøpt seg i London. Eg hengte boblejakka mi varsamt på stumtenaren sin nedste arm, så snudde eg meg mot han. Han sperra døropninga inn til stova. Som vanleg var han kledd i supporterutstyr. Han gjekk i ei brun T-skjorte med bilete av den store diktaren på brystet, og eit sitat på magen.
«No, Gonzo,» sa han.
«Jau, Jon,» sa eg.
«Kall meg John,» sa han.
«Orsak,» sa eg, «men det står «Jon» ved døra.»
«Eg vil ikkje heita «Jon», eg vil vera John! Er det så vanskeleg å forstå? Eg, som har skrive masteravhandling om Garborg, som både snakkar og skriv nynorsk, som er lærar som læraren i Læraren og Garborg sjølv, skal eg måtta kallast det same som sleipingen Jon – han som vraka Veslemøy utan å koma med eit trøystens ord! Men eg, og det kan eg lova deg, Gonzo, eg skal ikkje gifta meg med noka megge ifrå Ås. Eg er ikkje Jon, men John!»
«Orsak, John.»
«John!»
«Eg sa John.»
«Gjorde du?»
«Ja.»
«Orsak. Då er det eg som skal orsaka, Gonzo. Orsak.»
«Heilt i orden,» sa eg til Jon.
«Eg høyrde deg!» brølte han. «Du tenkte Jon!»
Biletet måtte ha gjeve han mektige krefter.
Etter å ha slått nokre gongar i veggen, byrja han å fritta meg ut om den nye jobben. Det irriterte meg, eg ville inn og sjå biletet; men Fossmark gneldra i veg om Garborgsenteret, kva me gjorde der, om eg fekk nok søvn i arbeidstida og kva slags stilling eg hadde. Han hadde sett at eg skreiv på heimesida vår, garborg.no, og trudde eg var journalist.
«Det hender eg er innom der,» sa han. «På heimesida dykkar, altså. Nokre få gongar til dagen, berre, ho er ikkje så god. Eg vil kalla deg journalist, eg.»
Han fann ein buse i nasen og stirte sint på han.
«Revolverjournalist,» la han til.
«Nei nei,» protesterte eg, «eg er berre ein vanleg formidlar.»
«På Garborgsenteret? Ingen er noko vanleg på Garborgsenteret.»
Han knipsa busefanten oppi den eine støvelen.
«De er prestar og prestinner,» sa han, «dedikert til verdas beste litteratur. Slikt må ikkje underslåast. Eg vel å kalla deg revolverformidlar.»
Eg nikka motviljug.
«Vel, sa han. «No er det på tide at du får sjå biletet. Kva tid såg du det sist?»
«På fredag.»
«Der ser du. Det er altfor lenge sidan.»
Bak han, gjennom døropninga og til venstre i stova, kunne eg skimta Garborg-portrettet. No skulle eg endeleg få studera det, kanskje finna porten til store løyndommar.
«Kom inn!» sa Fossmark.
Og eg kom.
_________
Inntil vidare,
Gonzo Johnsen
Revolverformidlar
Nasjonalt Garborgsenter
Til oversynsside.
Neste: Biletet. Følg med!