Avdelingsdirektørvikaren John Fossmark sat i plysjlenestolen på avdelingsdirektørkontoret han disponerte på ubestemt tid. Han leika med ei snøkule, snudde opp og ned på den, smatta for seg sjølv kvar gong det snødde over snømannen, ein Jo Nesbø-figur, som var inni. Han tok ein slurk kaffi, slurpa lukkeleg, og leika vidare med snøkula. Dette gjorde han til den vesle vikarformidlaren Sorry Jansen kom inn.
«Der er du, Sorry,» sa Fossmark. «Me må planlegga litt. Heldigvis kan me stola på at Nils Henrik, ung og sprek og med ein jækleg klår hjerne – han er kje prislønt for ingenting – ordnar biffen hos dei riksmålsjæklane. Derimot kan me berre stola på oss sjølve i den andre intriga i denne intrikate saka; nemleg: koss kan me halda på makta her på Garborgsenteret? Kor lenge vil Inger vera sjuk? Korleis kan me forlenga sjukemeldinga hennar? Er det mogleg å endra reglementet slik at eg får bli avdelingsdirektør på permanent basis sjølv om ho blir frisk att? Dette er vanskelege spørsmål, ser du, det er difor me må stilla dei, finna svar på dei, og planlegga deretter. Kva seier du, Sorry?»
Sorry Jansen bøygde seg lett framover, den begynnande pukkelen blei med eitt synleg.
«Eg trur eg har ei løysing, herr John.»
Fossmark sleika seg rundt munnen:
«Få høyra, Sorry, kva er det du har funne ut?»
«Jau, herr John, du sa jo sjølv at me skulle sjå på Garborgsenteret som ein føydalstat, berre underlagt Jærmuseet, som me då må sjå på som eit imperium. Under museumsdirektør Snørteland ligg dei ulike avdelingane som protektorat på ei snor: Garborgsenteret, Vitenfabrikken, Vitengarden, Tungenes fyr, Haugabakka, Limagarden, Science Circus, Flymuseet, Krigsmuseet, Grødaland, Vistnestunet. Det enklaste vil vera å heva Garborgsenterets status, herr John. Heva din status, herr John. Me må endra tittelen din, du må framstå som ein leiar med allmakt.»
«Med allmakt, seier du? Hm.» Fossmark drakk kaffi: «Slurp.» Han tenkte meir: «Hm.» Han fylte oppi koppen med glovarm kaffi frå kanna: «Mmnammenam.» Han smatta. «Meiner du at det ikkje er nok at du kallar meg herre?»
«For meg er det nok, herr John, ikkje misforstå.» Jansen knelte og bøygde hovudet mot golvet, pukkelen kneisa som eit lite fjell over han. «Men for at makta ikkje skal gli ut av hendene dine, må det vera arverett knytt til tittelen. Kva med å gjera Garborgsenteret til eit arveavdelingsdirektorium, herr John? Som arveavdelingsdirektør vil berre barna dine kunna ta makta etter deg. Inger vert over og ut.»
«Eg har ingen ungar, Sorry.»
«Ikkje ver lei deg for det, herr John. Du treng berre ein reserve. Ein vikar.» Jansen reiste seg forsiktig og tok eit audmjukt steg bakover: «Du veit eg alltid stiller opp for deg, herr John.» Han knelte igjen: «Skal eg kanskje kalla deg avdelingskong John?»
«Reis deg opp, Sorry, ikkje ver dum. Børst støv av skuldrene mine i staden. Dette, ser du, skal eg ta med meg på leiarmøte. Neste tysdag skal eg møta museumsdirektør Snørteland og dei andre lordane på hovudkontoret. Me må vera strategiske, Sorry, ikkje bli overmodige. Då skal eg overtala henne til å endra avdelingsdirektørtittelen min, særleg vikaravdelingsdirektørtittelen er eg lei av. Hadde eg vore ein romanfigur ville lesarane ha lukka boka for lenge sidan. Sjå det føre deg: vikaravdelingsdirektøren ditt, avdelingsdirektørvikaren datt. Det ville kje ha fungert i ein komedie ein gong. I går kveld, til dømes, dreiv nokre supermodellar og ringde til meg, det skjer jo ofte; men nå, ser du, kvar gong eg tar telefonen og presenterer meg, vikaravdelingsdirektør Fossmark, ver så god, legg dei på i staden for å stønna slik dei pleier.»
Han demonstrerte korleis stønninga høyrdest ut.
«Det var ein god imitasjon, herr John.»
«Eg veit det, Sorry; men takk likevel, for at du legg merke til det. Det hadde kje vore så moro å vera gåverik om ingen såg det. Men saka, ser du, er den at vikaravdelingsdirektørtittelen skadar sjølvbildet mitt. Det skadar jamvel den forestillinga som andre, fortrinnsvis supermodellar, har av meg som den uimotståelege Fossmark. Eg vil at dei skal behalda eit slikt mentalt bilde, ser du. Det skapar glede, ser du. Eg er så å seia ein altruist.»
«Då,» sa Jansen og bukka, «må me gjera det som står i vår makt for å skaffa deg ein avdelingskongetittel. Men kva så med meg, herr John, burde ikkje eg òg få ein ny tittel?»
«Du, Sorry, skal få bli vikarformidlar på livstid. Kva seier du til det? Du får så mange osteskiver og servelatpølser du berre vil ha som lønspålegg.»
«Det er veldig snilt av deg, herr John, men eg tenkte meir på…»
«Arvevikarformidlar?»
«Hertug. Eg ser det føre meg: monsieur le duc Pardon de Corridore d’Office.»
«Sorry! Ingen grunn til å bruka kulturimperialistiske språk berre fordi me går føydalt. Snakk nynorsk!»
«Det eg meinte var Hertug Orsak av Kontorkorridoren, herr John.»
Då heva Fossmark armen over Jansens hovud; men om det var for å denga han eller adla han, eller simpelthen ei fascisthelsing, det var ikkje godt å seia – for i same augneblinken banka det på døra. Doktor Vold stakk hovudet inn:
«John, me har eit problem.»
Doktoren leia an nedover kontorkorridoren, til kvilerommet som for tida fungerte som sjukestove. Der inne, i løyndaste mørkekrå, låg Inger Undheim i koma. Avdelingsdirektøren hadde pådratt seg store indre sjokkskader etter nærkontakt med ei uautorisert bokmålsometjing av Arne Garborgs Fred. Ettersom skadane sat i kroppen og ikkje i hovudet, var dei ikkje å rekna som psykiske. Ettersom dei var ein reaksjon på fortolking av sanseinntrykk, var dei heller ikkje fysiske. Slike tilfelle utgjorde ei gråsone i legevitskapen og kunne ikkje kategoriserast. Ho sa:
«Så langt har eg tatt alle prøvar den klassiske legevitskapen kjenner til og som kan analyserast. Eg har også tatt prøvar ingen kjenner til, og som ikkje kan analyserast, men analysert dei likevel. Konklusjonen er at moderne metodar ikkje kan gjera meir enn å halda Inger i koma på ubestemt tid.»
«Kor lenge er dét?» spurde Fossmark. Han gnei seg i hendene. «Er det mogleg å tidfesta ubestemt tid?»
«Bestemt ikkje,» svarte doktor Vold, «det er ubestemt lenge. Eg har prøvd å vekka Inger med alle verkemiddel. Også middel som ikkje verkar har eg prøvd. Mannen hennar har vore her og lese høgt frå liturgisk ordbok. Døtrene har sunge Sporven med realistisk kvitring som spesialeffekt. Eg har spelt kormusikk for henne, korpsmusikk og kattemusikk; eg fylte rommet med påfuglar; eg la Arne Garborgs originale frakk frå Knudaheio oppå dyna hennar. Men ingenting hjalp.»
«Verkeleg?» spurde Fossmark. «Er det ingenting som verkar? Hi hi hi.»
«Det er berre éin ting som står uprøvd, men ikkje lenge.»
«Kva då?» Fossmark myste. «Og om kor ikkje lenge?»
«Det einaste eg ikkje har prøvd, og som eg trur kan verka, og som eg skal prøva om ikkje lenge, er…» Ho kviskra: «…eksorsisme» og la til: «Eg har allereie vore i kontakt med ein bokmålsutdrivar.»
Milde himmel! Står det så dårleg til at doktoren må ty til overnaturlege legemiddel? Dette vert skumlare og skumlare. Kanskje dukkar TV Norge opp? For sikkerheits skuld: følg med på neste episode av Åndenes makt!
Til åndenes makt (15. desember)