Ved eit tilfelle var John Fossmark blitt utpeika som avdelingsdirektørvikar, av somme kalla vikaravdelingsdirektør, i alle høve forkorta til avd.dir.-vikar. Det spesielle med Fossmark, bortsett frå mykje anna, var at han hadde tatt livet av to forfattarar, bite lyrikaren Helge Torvund i leggen, samt vore involvert i ein skribents mystiske dødsfall.
Bak seg hadde han ein periode i fengsel for nokre av desse tinga, og der hadde han fått påvist eit mildt kannibalsyndrom. Etter mykje forsking hadde doktor Vold klart å isolera dette syndromet ved hjelp av glava. Det viste seg å vera svoltus humanicus, på folkespråket meir kjend som «svoltus humanicus uimotståeligus campingbus». Mot denne lidinga fanst det heldigvis medisin, og det var denne doktor Vold ville forsikra seg om at Fossmark tok.
Ho stilte seg i døropninga til avdelingsdirektørkontoret.
«John,» sa ho morskt.
Han svingte kontorstolen langsamt rundt.
«Kva er det du vil, di heks? Er det kje nok at eg lar deg få lov til å disponera kvilerommet? Må du forpesta kontoret mitt òg?»
«Dette er nå strengt tatt Inger sitt kontor,» sa doktor Vold tørt. «Du er berre ein vikar.»
«Enn så lenge har eg full myndigheit! Sjå her!» Han heldt opp avdelingssepteret. «Eg har fått museumsdirektør Snørtelands tilslutting og disponerer Garborgsenteret inntil vidare. Foreløpig har me inga aning om kor lenge vikariatet kjem til å vara!»
«Har du teke medisinen i det siste?»
«To tic tac og ei stor skei med nesquick kvar morgon. Er det nok for deg?»
«Tic tac?»
«Eg berre tullar, Bente. Du kjenner meg. Du veit jo at eg fekk kamferdrops av farmor då eg var liten. Eg treng kje medisin.»
«Treng du kje medisin?»
«Du kjenner meg, Bente, eg tulla igjen. Sjølvsagt har eg tatt dei atombombepillene du foreskreiv ved utskrivinga etter førre tvangsinnlegging. Dei smakar noko heilt jevleg! Hårballar! Eg må skylla dei ned med kaffi, for sattan!»
«Du skyl jo alt ned med kaffi, John. Du elskar kaffi. Men sei meg: har du noko oppi den kaffien? Slutta du verkeleg med konjakk, slik du lovde?»
«Eg har kje drukke konjakk sidan sist eg drakk det. Men kaffi, det har eg drukke sidan då. Du må stola på meg, Bente; eg har sona straffa mi, og nå er eg avdelingsdirektør med makt til å straffa andre.»
«Og det, John, er ein kombo som bekymrar meg,» svarte doktoren – idet formidlaren Sorry Jansen kom inn. Ho gav plass i døropninga og gjekk for å stella den sjukmelde Inger Undheim.
Ansiktet til Fossmark lyste opp.
«Sorry! Så hyggeleg!»
«Eg har kjøpt ei heil eske med kaffi til deg, John.»
«Å, Sorry,» sa Fossmark. «Dette er heilt nydeleg. Du skal få lønspålegg. Kva seier du til ei ekstra osteskive kvar dag?»
Jansen smilte forsiktig:
«Det var snilt av deg, John.»
«Så så,» svarte Fossmark. «Du fortener mykje pålegg. Eg er meget fornøgd med deg. Skal me kanskje ta ein sjølvi for å sementera den uoppseielege avtala vår?»
«Sjå det føre deg, Sorry, tenk deg at me var fiktive. Det er kanskje ikkje så lett å tenka seg meg, ein så monumental fysisk skapning, som fiktiv.» Fossmark knekte ei nøtt mellom fingrane. «Men likevel: sett at me var romanfigurar, du og eg, gestaltar i ein krim, til dømes. Ville ikkje dette ha vore det perfekte plottet: den sterke, glupe helten – altså meg – og hans veike, klønete hjelpar – altså deg – i aksjon for å redda Noreg frå bokmålshelvetet. Og undervegs må me forhindra den rettmessige avdelingsdirektøren i å koma tilbake og reversera alt.»
«Kvifor trur du Inger vil reversa det?» sa Jansen. «Ho er like nynorsknymfoman som deg, John.»
«Vel,» Fossmark kasta ei nøtt opp i lufta og snappa den i seg med tunga; «har du allereie gløymt avtala vår? Den me tok ein sjølvi for å sementera, om at mi siste handling som avdelingsdirektør blir å gjeva deg sparken? Din jobb er berre trygg så lenge eg er avdelingsdirektør, og difor,» sa Fossmark og tygde så det knaste, «må me befesta posisjonen min. For å klara dette, må me vera lure. Og du gjer lurast i å høyra på meg, sidan eg er lurare enn deg.»
«Ja, John.»
«Herr John, hugs det», sa Fossmark. «Sidan Ingers forferdelege sjukdom har gjeve oss Garborgsenteret, lat oss nyta det. Me kan til dømes sjå på oss sjølve som ein stat i eit føydalsamfunn, med meg som føydalherre og deg som undersått. Du er sjølvsagt ein undersått som gjer alt du kan for å blidgjera din herre, slik som du er så flink til. Vidare må me hugsa at Garborgsenteret ikkje er ein sjølvstendig stat, men ei avdeling i Jærmuseet, det er difor eg har tittelen avdelingsdirektør. Eg er altså ikkje eineveldig slik ein kunne forventa av ein som meg, ser du. Verda er kje rettvis. Enn så lenge er me avhengige av museumsdirektør Snørteland.»
«Meiner du Målfrid? For der», sa Jansen, «har du eit namn som kan få kven som helst til å tenkja på målstrid.»
«Og bokmål får deg til å tenka på bokbål. Eg veit det, Sorry,» sa Fossmark. «Problemet er at ho alltid følgjer lovar og reglar. Eg får kje bli Garborgsenterets permanente avdelingsdirektør så lenge Inger er sjukmeld. Dei strukturelle strukturane i Jærmuseet er kje så lette å omstrukturera. Slik eg ser det, er det berre to moglegheitar: éin, å hindra Inger i å bli frisk att; elle to, å endra regelverket slik at eg kan bli verande så lenge eg vil.»
«Men herr John?»
«Ja, Sorry.»
«Har du lese Jærbladet i dag?»
«Jærbladet?»
«Det står om dei gule bøkene. Fred-utgåva, den på bokmål.»
«Kva med den?»
«Politiet står utan spor, men stadig nye eksemplar vert pumpa ut på marknaden. Dette er eit angrep på Garborgsenteret, herr John. Det underminerer dei autoriserte utgåvene me har i samfunnsoppdrag å formidla. Og verre…» Sorry Jansen tok sats: «…det trugar sjølvaste nynorsken!»
Jasså. Er det slik det står til? Det var ikkje bra. Lat oss håpa desse karane veit å ordna opp, dei er vel kje avdelingsdirektør og formidlar på Garborgsenteret for ingenting? Følg med i morgon!
Til i morgon (7. desember)